Trong thập kỷ qua, làn sóng hợp tác với các quỹ đầu tư nước ngoài đã mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công rực rỡ, cũng có không ít bài học đau thương. Hãy cùng nhìn lại một số trường hợp điển hình thành công và thất bại, để rút ra kinh nghiệm quý giá khi tìm kiếm sự hợp tác với các quỹ ngoại.

1. Thành công: Masan và KKR

Masan Group là một trong những câu chuyện thành công tiêu biểu khi hợp tác với quỹ đầu tư nước ngoài. Vào năm 2011, Masan đã nhận đầu tư 159 triệu USD từ KKR (Kohlberg Kravis Roberts), một quỹ đầu tư tư nhân hàng đầu của Mỹ. Khoản đầu tư này không chỉ mang lại nguồn vốn mạnh mẽ, mà còn giúp Masan nâng cao năng lực quản trị và mở rộng thị trường. Với sự hỗ trợ từ KKR, Masan đã mở rộng danh mục sản phẩm và củng cố vị trí dẫn đầu trong ngành hàng tiêu dùng nhanh tại Việt Nam.

Bài học: Việc lựa chọn đối tác chiến lược có kinh nghiệm toàn cầu đã mang lại lợi ích kép: vốn tài chính và hỗ trợ chiến lược.

2. Thành công: Vinamilk và F&N

Vinamilk, công ty sữa hàng đầu Việt Nam, đã hợp tác thành công với Fraser & Neave (F&N) từ Singapore. Sự đầu tư này không chỉ mang lại vốn, mà còn giúp Vinamilk mở rộng tầm ảnh hưởng quốc tế. F&N đã đóng vai trò là cổ đông chiến lược, hỗ trợ Vinamilk trong việc mở rộng sang các thị trường ASEAN. Hiện nay, Vinamilk vẫn duy trì vị thế là thương hiệu hàng đầu trong khu vực và không ngừng vươn xa.

Bài học: Đối tác không chỉ mang lại vốn mà còn cung cấp kinh nghiệm và mạng lưới thị trường quốc tế.

3. Thành công: PNJ và Mekong Capital

PNJ, thương hiệu trang sức lớn tại Việt Nam, đã nhận đầu tư từ Mekong Capital, một quỹ đầu tư chuyên nghiệp tập trung vào các doanh nghiệp tăng trưởng. Với sự hỗ trợ của Mekong Capital, PNJ đã tái cấu trúc toàn diện, từ mô hình vận hành đến chiến lược tiếp thị. Kết quả là PNJ đạt được tăng trưởng ấn tượng về doanh thu và lợi nhuận, trở thành biểu tượng của sự hợp tác thành công giữa doanh nghiệp Việt và quỹ ngoại.

Bài học: Đầu tư hiệu quả không chỉ dựa trên vốn mà còn nhờ vào sự đồng hành trong cải thiện hệ thống quản trị và chiến lược.

4. Thành công: Vĩnh Hoàn và Dragon Capital

Một ví dụ thành công trong hợp tác với quỹ ngoại là mối quan hệ giữa Vĩnh Hoàn, một doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản hàng đầu tại Việt Nam, và Dragon Capital. Dragon Capital đã đầu tư mạnh mẽ vào Vĩnh Hoàn từ giai đoạn đầu, không chỉ cung cấp vốn mà còn hỗ trợ công ty áp dụng hệ thống quản trị tài chính và chiến lược kinh doanh quốc tế.

Kết quả là, Vĩnh Hoàn không chỉ mở rộng thị phần xuất khẩu cá tra tại các thị trường lớn như Mỹ và châu Âu mà còn cải thiện hiệu quả sản xuất. Những điều chỉnh từ sự hỗ trợ của Dragon Capital giúp Vĩnh Hoàn đạt các chứng nhận quốc tế, nâng cao uy tín trong ngành thủy sản toàn cầu.

Bài học từ sự thành công:

a. Đồng thuận chiến lược: Vĩnh Hoàn và Dragon Capital cùng hướng đến mục tiêu phát triển bền vững và mở rộng thị trường.

b. Ứng dụng quản trị hiện đại: Vĩnh Hoàn chấp nhận thay đổi để phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

c. Tăng giá trị lâu dài: Sự hợp tác này mang lại không chỉ tài chính mà cả giá trị gia tăng cho doanh nghiệp.

5. Thất bại: Highland Coffee và Jollibee

Trường hợp hợp tác không thành công nổi bật là Highland Coffee và Jollibee từ Philippines. Năm 2012, Jollibee đầu tư 25 triệu USD để nắm quyền kiểm soát Highlands Coffee, kỳ vọng phát triển chuỗi này thành thương hiệu dẫn đầu khu vực. Tuy nhiên, mâu thuẫn về chiến lược vận hành và quản trị đã khiến việc hợp tác trở nên căng thẳng. Đến năm 2017, Jollibee phải thoái vốn, kết thúc mối quan hệ không trọn vẹn.

Bài học: Sự khác biệt trong văn hóa doanh nghiệp và thiếu đồng thuận chiến lược có thể dẫn đến thất bại.

6. Thất bại: Ba Huân và VinaCapital

Một trường hợp thất bại đáng chú ý trong hợp tác với quỹ ngoại là thương vụ giữa công ty Ba Huân và VinaCapital. Năm 2018, VinaCapital cam kết đầu tư 32,5 triệu USD vào Ba Huân để hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng hoạt động. Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau, Ba Huân bất ngờ xin hủy hợp đồng, với lý do các điều khoản trong thỏa thuận không phù hợp và có thể khiến họ mất quyền kiểm soát doanh nghiệp.

Bất đồng nảy sinh từ sự chênh lệch về kỳ vọng và định hướng chiến lược giữa hai bên. Trong khi VinaCapital muốn đưa Ba Huân phát triển theo mô hình quản trị tiêu chuẩn quốc tế, công ty gia đình này lại không sẵn sàng cho sự thay đổi lớn về văn hóa quản trị. Sự thiếu đồng thuận và chuẩn bị không đầy đủ đã khiến thương vụ đổ vỡ.

Bài học rút ra:

a. Chuẩn bị kỹ lưỡng trước hợp tác: Các doanh nghiệp gia đình cần đánh giá lại khả năng thích nghi với yêu cầu quản trị hiện đại từ quỹ đầu tư.

b. Minh bạch trong đàm phán: Đảm bảo mọi điều khoản và mục tiêu của thỏa thuận được thống nhất rõ ràng.

c. Vai trò của đội ngũ tư vấn: Một đội ngũ chuyên gia có thể hỗ trợ doanh nghiệp dự đoán các rủi ro tiềm ẩn và thương thảo các điều kiện có lợi hơn.

Lời khuyên: Đội ngũ tư vấn và quản trị là chìa khóa

Qua các trường hợp trên, có thể thấy rằng sự hợp tác thành công không chỉ dựa vào dòng vốn mà còn phụ thuộc vào năng lực quản trị, định hướng chiến lược và khả năng thích nghi văn hóa. Việc có một đội ngũ tư vấn chuyên nghiệp, với hiểu biết sâu rộng về quản trị và pháp lý, sẽ giúp doanh nghiệp Việt tối ưu hóa cơ hội, giảm thiểu rủi ro và xây dựng quan hệ bền vững với quỹ ngoại.

Lời kết: Các quỹ đầu tư nước ngoài mang lại cơ hội lớn, nhưng để thành công, doanh nghiệp cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến lược hợp lý. Những bài học từ thành bại trên chính là kim chỉ nam cho các doanh nghiệp Việt khi bước vào sân chơi toàn cầu.